‘Is er een dokter aan boord?’

“Als je op twaalf kilometer hoogte over de Grote Oceaan vliegt en iemand krijgt een serieus medisch probleem, dan kun je niet zomaar landen, laat staan een ambulance bellen. Je bent aangewezen op je first aid skills en op de eerste vraag die we dan stellen: ‘Is er een dokter aan boord?’ Daarnaast is er contact mogelijk met medische experts op de grond via satellietcommunicatietechnologie.”

In gesprek met Yvonne Hendrikx, stewardess en trainer bij Sky Professionals.

Onder de meetlat
“In 1986 ben ik begonnen als stewardess bij een Nederlandse maatschappij met kleine vliegtuigen. Vanwege mijn lengte kon ik niet terecht bij de grote KLM. Later ben ik bij Martinair terechtgekomen, waar toen geen medische keuring bestond voor stewardessen. Ik hoefde niet onder de meetlat bij de dokter en ik kon aan de slag in de grote vliegtuigen.”

Privévluchten
“Na een paar seizoenen merkte ik dat de privé- en zakelijke vluchten meer in mijn straatje liggen. Een collega-piloot attendeerde mij toen op het feit dat iemand met een privévliegtuig een stewardess zocht. Ik deed een proefvlucht, werd aangenomen en zo ben ik in 1990 in de privévluchten gerold.”

Safety trainingen
“Daarnaast ben ik les gaan geven. Ik geef safety trainingen aan de bemanning. Het gaat om first aid aan boord, fire and smoke, watersurvival, dus wat doe je als je een noodlanding maakt op het water. Verder nog de dangerous goods training en crew resource management. Het zijn cursussen die niet gaan over het vliegen zelf, maar over wat te doen bij noodsituaties.”

De goede match
“Inmiddels heb ik mijn eigen bedrijf, Sky Professionals, gespecialiseerd in privé- en zakelijke vluchten over de hele wereld, detachering van stewardessen, medische keuring van piloten en eerdergenoemde en andere trainingen.
Als iemand met een privévliegtuig een stewardess nodig heeft, dan kijken wij wie er het beste bij deze klant of vlucht past. De ene keer gaat het om een gezin, dan om een zakelijke vlucht met collega’s. Wij zoeken naar de goede match tussen de klant en de dame aan boord.”

‘Current’ blijven
“De Nederlandse overheid eist dat de eerste hulp trainingen aan boord van een vliegtuig worden gedaan volgens de richtlijnen van het Oranje Kruis. Ik volg hiervan continu trainingen en ik maak examens. Bijvoorbeeld AED. Zo blijf ik ‘current’.”

Aan boord
Klaren
“Wat in de lucht vaak voorkomt, is dat mensen last krijgen van hun oren, zeker als iemand verkouden is. Dit wordt meestal zwaar onderschat in de luchtvaart, want het kan flinke problemen geven. Door de luchtdrukverschillen kun je ontzettende pijn krijgen in je oren en sinussen, omdat je niet meer kunt klaren door een verstopte neus en het slikken helpt ook niet. Als bemanning daarmee blijft doorvliegen, kan dat leiden tot chronische sinusitis. Ik ken collega´s die naar het ziekenhuis moesten om alles door te laten spoelen. Dat is geen pretje. Of dat een collega werd afgekeurd door chronische problemen, omdat hij met een verwaarloosde verkoudheid bleef doorvliegen.”

Hyperventilatie
“Een ander probleem is hyperventilatie bij passagiers met vliegangst. Aan ons is het dan om te kijken of er echt iets medisch aan de hand is of dat het psychisch is. Dat is moeilijk, omdat we geen dokters zijn. Stap één is dan het ondervinden van het probleem, hoe kom je erachter wat iemand heeft.”

Gevaar van turbulentie
“Het gevaar van turbulentie heb ik laatst nog aangehaald in een training. Dat kan plotseling heftig zijn. Kortgeleden kwam een privévliegtuig in turbulentie terecht en een aantal passagiers zat niet vast. Door de extreme luchtzakking verongelukten zij. En voorwerpen, zoals een cateringbox, werden gespietst in het plafond. Zelf zorg ik er altijd voor dat als ik zit, dat ik vastzit.”

De beperkte ruimte
“Wat het altijd lastig maakt om eerste hulp te verlenen aan boord, is de beperkte ruimte door de rijen stoelen. Vergeleken met hulpverlening op de grond, is dit zó anders. De enige ruimte die bruikbaar is, is het gangpad, en eventueel de cabine, het keukentje.”

Hulp op afstand
“Behalve de vraag: ‘Is er een dokter aan boord?’ kunnen de meeste vliegmaatschappijen medische hulp inschakelen van medische experts op de grond. Dat gaat via satellietcommunicatietechnologie, bijvoorbeeld met het bedrijf MedAire. Die experts begeleiden je in wat je moet doen door vragen te stellen. Ook zoeken zij voor de piloten uit wat de beste en dichtstbijzijnde luchthaven is voor het slachtoffer.”

‘Dan sta je er alleen voor’
“Nou ben ik vrij gelukkig geweest, ik heb aan boord weinig meegemaakt. Maar twee collega’s van mij maakten mee dat twee mensen aan boord overleden aan een hartaanval. Eén van hen op de landingsbaan, vlak voor de take-off, in zijn eigen vliegtuig. De start moest worden afgebroken en direct is de gezagvoerder gaan reanimeren. Het heeft helaas niet mogen baten.
En het andere geval was iemand die in de lucht boven Afrika aan een hartaanval overleed. Zij moesten lange tijd met een dode aan boord doorvliegen.
Het grote probleem is dat wij niet mogen vaststellen of iemand werkelijk dood is. Dat mag alleen een arts doen. Dus die stewardess tijdens de vlucht boven Afrika stond voor een dilemma. Je kunt enerzijds niet stoppen met reanimeren, maar de persoon is al koud en heeft blauwe plekken. Je mag anderzijds niet zeggen dat iemand dood is. Dan sta je er als bemanning alleen voor en de landing laat nog lang op zich wachten.”