Volendam blinkt uit met geavanceerd AED-netwerk

Het is inmiddels een vanzelfsprekend beeld in verscheidene straten en bij diverse bedrijven: het AED-apparaat. Tom Veerman en Hans Schoorl van EHBO-vereniging St. Willibrordus stonden aan de wieg van het AED-netwerk in Volendam. Volgens de Hartstichting is Volendam één van elf gemeentes in dit land waar geen enkel gat is in het gewenste dekkende netwerk van AED-apparaten. “De overlevingskansen zijn groter geworden”, vertelt Hans over dit grootschalige traject, waar zoveel meer achter zit dan alleen een kastje met een hartdefibrillator.

In tijd van twintig jaar is een geavanceerd AED-netwerk uitgerold. Een Automatische Externe Defibrillator (AED) is een draagbaar apparaat dat het hartritme weer kan herstellen bij een harstilstand, door het geven van een elektrische schok. Binnen circa elke tweehonderd meter hangt er in Volendam praktisch eentje.

“Alleen al in de kern van Volendam staan 278 vrijwilligers geregistreerd in het HartslagNu-register. De EHBO-vereniging heeft naast de ongeveer vierhonderd leden nog eens 375 mensen die reanimatieles volgen”, somt Hans op. “In totaal zitten we op meer dan zevenhonderd mensen binnen de kom van Volendam, die via de EHBO-vereniging jaarlijks getraind worden. Hierbij zijn rond de vijftig vrijwilligers van de EHBO al jarenlang betrokken. Ik denk dat zelfs Amsterdam dit aantal niet haalt. En hier zitten nog niet eens de mensen bij die via hun werk getraind worden”, completeert Tom.

Oprichting

“Bijzonder aan de oprichting van dit initiatief, is dat je meestal een idee hebt, maar geen geld”, vervolgt Hans. “In 2003 werd de EHBO benaderd door het VSB-fonds, dat geld beschikbaar had voor een idee en op zoek was naar een organisatie die daarvoor een plan kon maken. Het bestuur had namelijk een lezing bijgewoond van cardioloog en onderzoeker Ruud Koster van het AMC, voorloper en pleiter om AED’s ook voor vrijwilligers in te zetten.” De VSB zag hier mogelijkheden in. Om de tafel met Bert Kap, kader-instructeur en bestuurslid van de EHBO, samen met Hans en nog een aantal vrijwilligers, kreeg het bestuur van de EHBO de uitnodiging een plan te bedenken, hoe je AED-apparaten zou kunnen introduceren binnen de gemeenschap. Meerdere partijen in de regio kregen deze vraag. “Letterlijk met de kaart van Volendam op tafel met cirkels van tweehonderd meter omtrek, berekenden we hoeveel apparaten er nodig zouden zijn. Daarbij zouden we mensen moeten opleiden. We bedachten om de scholing op te nemen in de herhalingslessen van de EHBO, zodat we binnen een jaar tijd vierhonderd mensen konden opleiden. Het werd een doordacht plan dat als het beste werd beoordeeld.” Het plan werd ingediend en gehonoreerd. Offertes werden aangevraagd, leveranciers uitgenodigd, eigenaren van potentiële locaties voor de apparaten werden bezocht en uiteindelijk ging in september 2003 de order van AED-apparaten eruit, naar een Amerikaans bedrijf.

Vrijwilligersinitiatief

“Wij waren het eerste grote vrijwilligersinitiatief in Nederland. In de omliggende regio’s was het inmiddels ook van de grond gekomen, maar Volendam was de eerste die live ging, in oktober 2003. In die periode hebben we alle AED-apparaten opgehangen. Vijftien in de openbare ruimte, twee gaven we aan de gemeentelijke brandweer in bruikleen voor op de uitrukwagens en eentje gebruikten we als vereniging zelf voor evenementen, zoals kermis”, reflecteert Hans. Er wordt samengewerkt met Edam en Zeevang, die hun eigen coördinatoren hebben. Hans benadrukt hoe goed ze worden ondersteund door de gemeente en wil Han Janson en Bert Kap, samen met het bestuur van de EHBO, niet onvermeld laten. Zij vormden samen de projectgroep die deze organisatie opstartten. In september 2003 werd de kennis omtrent AED gedeeld tijdens de EHBO-herhalingslessen, waardoor in januari 2004 alle leden hun opleiding hadden gehaald om te werken met een AED-apparaat.

Krachtig alarmeringssysteem

“In het begin was er nog geen alarmeringssysteem”, bekent Hans. “We hadden posters gemaakt van waar AED’s hingen en hoe het werkte, en we hadden de publiciteit opgezocht, maar de eerste paar jaar was het behelpen. Je moest de mazzel hebben dat wanneer iemand in elkaar zakte, er iemand in de buurt was die EHBO had en die wist waar een apparaat hing.” Tom vult aan: “Enigszins aanrommelen, maar het werkte wel. Nog niet zo ideaal als nu, want nu krijg je een melding vanuit de app en staat erbij waar je moet zijn en waar je het apparaat kunt halen.”

Inmiddels werken het systeem en het netwerk eromheen zeer geavanceerd. Tom legt uit hoe te handelen in geval van nood: “Je belt 112. Binnen dertig seconden is de brandweer gealarmeerd, twintig seconden erna krijgt automatisch elke burgerhulpverlener in de omtrek via de HartslagNu-app een melding met het adres waar je naartoe moet en waar de AED hangt. Binnen zes minuten zijn er verscheidene EHBO’ers en/of brandweerlieden aanwezig met meestal meerdere AED’s. Het werkt als een tierelier!”

Hartslag

Als coördinatoren van de kern van Volendam zorgen Hans en Tom niet alleen voor het vervangen en het onderhoud van de apparaten, ook hebben zij zicht op het aantal oproepen. Sinds het bestaan van het register (2012) kan worden bijgehouden hoe vaak het systeem wordt geraadpleegd. Alleen al in de kern van Volendam zijn er jaarlijks vijftien tot 25 oproepen”, zegt Hans. “Van dat aantal oproepen komen circa tussen de vijf en tien mensen met een hartslag in het ziekenhuis aan. We kennen allemaal wel voorbeelden van mensen die na een paar dagen gedotterd en wel thuiskwamen en een week later weer rondfietsten.” Tom wijst naar het AED-apparaat bij hem aan de gevel. Al meerdere buurtbewoners hebben er baat bij gehad. Zowel Tom als Hans hebben als burgerhulpverlener heel wat scenario’s de revue zien passeren. Tevens situaties met slechte afloop. Desondanks horen ze in dat soort gevallen naderhand vaak dat familieleden heel erg dankbaar zijn dat het slachtoffer nog met een hartslag in het ziekenhuis aankwam, zodat er waardig afscheid kon worden genomen.

Slachtofferhulp

“Omdat wij in Nederland relatief vroeg zijn begonnen met dit traject, hadden wij de eerste tien jaar vaak contact met cardioloog Koster. AED’s worden nog steeds na gebruik (anoniem) afgelezen voor wetenschappelijk onderzoek. Onder meer onze ervaringen werden gebruikt om de protocollen van de ambulancedienst aan te scherpen.” Hierdoor worden vrijwilligers bijvoorbeeld tegenwoordig niet meer opgeroepen bij bepaalde situaties, zoals bij mogelijke poging tot zelfdoding of bij kinderen. Desalniettemin is elke situatie heftig. “We hebben binnen de EHBO-vereniging een eigen opvang en je mag altijd gebruik maken van Slachtofferhulp”, zegt Tom. “Bij een reanimatie worden naast aandacht voor het slachtoffer en de familie vanuit de vereniging ook de mensen die daarbij aanwezig waren benaderd.”

Respectvol

Tom en Hans merken dat wanneer er omstanders aanwezig zijn in geval van nood, deze heel respectvol omgaan met de situatie. “Zo snel als iemand een telefoon dreigt te pakken, grijpt de omgeving al in”, zegt Tom. Hans heeft het zelf een keer meegemaakt bij een reanimatie op de Dijk: “Binnen no-time stonden er mensen met lakens omheen, zodat voorbijgangers het niet konden zien. Het betrof een toerist uit Utrecht. Hij heeft me nog jarenlang kerstkaarten gestuurd uit dankbaarheid.”

Levensreddend

Op dit moment hangen er in Volendam van zowel de vereniging als via bedrijven en particulieren in totaal 58 AED-apparaten die zijn geregistreerd in het HartslagNu-register. “De dekking is pico bello in orde”, benoemt Hans. “Het is echter wel raadzaam voor eigenaren om een (nieuw) apparaat te registreren. Hoe meer, hoe beter! Des te sneller weten hulpverleners een AED te vinden en hoe eerder een apparaat aanwezig is bij een reanimatie, hoe hoger de kans op slagen.” Op sommige AED-apparaten zitten sloten of codes. Dit kan voor onnodige vertraging zorgen, vooral in paniek. Hans en Tom bevelen aan om het kastje altijd open te laten.

Tevens is goed onderhoud essentieel. Zo vanzelfsprekend als het inmiddels lijkt: het is bewonderenswaardig hoe een idee in twintig jaar tijd is uitgegroeid tot een landelijk levensreddend traject op grote schaal, waarvoor zoveel mensen zich 24/7 belangeloos inzetten.

Foto: Hans Schoorl en Tom Veerman van EHBO-vereniging St. Willibrordus.Bron: Nivo, 31 januari 2024