Hoe toegankelijk zijn onze AED’s in de praktijk?
In een dorpskerk werd een man onwel. Hoewel er in een straal van 200 meter zes AED’s aanwezig waren, werd er geen enkele gebruikt. Uiteindelijk liep het met een sisser af, maar de vraag is: hoe inzetbaar zijn onze AED’s?
Tijdens een kerkdienst wordt een man onwel. Er blijkt niemand met een EHBO-achtergrond te zijn. Meteen wordt 112 gebeld.
Frits, een oudere kerkganger: “In de supermarkt hiertegenover hangt een AED. Ze zeggen dat iedereen zo’n ding kan bedienen, omdat-ie tegen je praat.”
Toos: “Die hangt binnen en de supermarkt is nu gesloten.”
Frits: “Daarnaast in de dokterspraktijk zijn er ook twee.”
Toos: “Die hangen ook binnen. Op zondag is de praktijk gesloten.”
Herman: “In de sporthal en bij de voetbalclub hangen er ook, maar dat is 200 meter verderop.”
Frits: “Het verzorgingshuis is dichterbij. Ik ga snel kijken.”
Terwijl Frits op weg gaat, buigen kerkgangers zich over het slachtoffer. De gemiddelde aanrijtijd van een ambulance is 9 minuten. Als er binnen 6 minuten wordt gestart met reanimatie en er wordt een Automatische Externe Defibrillator (AED) ingezet, is de overlevingskans het grootst. Elke minuut dat een AED later wordt ingezet, daalt de overlevingskans met 10%.
Dilemma’s
Iemand wordt onwel. Wat doe je dan? In dit geval heeft niemand van de kerkgangers ervaring met hulpverlening. Wel weten ze dat er vlakbij drie AED’s zijn, maar die zitten achter een gesloten deur. In het verzorgingshuis is er ook een, voordat deze is gehaald, zijn al gauw vijf kostbare minuten verstreken. Moet het kerkbestuur misschien zelf een AED aanschaffen?
Plaatselijke EHBO-vereniging
De vraag lijkt gerechtvaardigd: hoe levensreddend zijn AED’s waar we niet op tijd bij kunnen?
Henk van Wijk is voorzitter van de EHBO-vereniging in Dreumel. Hij schat dat er elf AED’s in zijn woonplaats zijn. Best veel voor een dorp met 3.500 inwoners. Volgens Van Wijk moet je voor de meeste AED’s een code intoetsen. Dat betekent dus dat je als niet-hulpverlener die met een incident wordt geconfronteerd, niks met zo’n apparaat kan?
Van Wijk: “Als er iets gebeurt, bel je 112. Zij sturen een ambulance. Tegelijkertijd legt 112 contact met een burgerhulpverlener in de buurt van het incident en sturen ze iemand met een AED. Hier in het dorp zijn ongeveer 65 hulpverleners die met het apparaat uit de voeten kunnen.”
Bij de huisarts
Het lijkt erop dat je als niet-hulpverlener weinig begint met een AED die buiten in een gecodeerd kastje hangt. Wat zijn de ervaringen van de huisarts die vlakbij de kerk zijn praktijk heeft?
Dokter Marius Leest legt uit dat hij en zijn collega’s over twee apparaten beschikken. Die zitten in een handig tasje dat voor het grijpen staat als de nood aan de man is. “Ik ben nu elf jaar huisarts en heb hem twee keer gebruikt. Overigens volg ik elk jaar een AED-training.”
Wat te doen in geval van nood? “Het allerbelangrijkst is 112 bellen”, aldus de dokter. “Daardoor komt ook de brandweer in actie en die heeft ook een AED.”
Moet de kerk uit het voorbeeld zelf een AED aanschaffen? “Dat zou ideaal zijn, maar de kosten kunnen een drempel zijn. Misschien zou je als kerkgemeenschap kunnen afspreken dat een of twee personen de reanimatietraining volgen en de code krijgen van een AED. En mocht er geen AED zijn, zo snel mogelijk beademen en hartmassage toepassen, dat houdt de doorbloeding op gang. Zo overbrug je de tijd tot de ambulance arriveert.”
Effectiefste route
Er is in Nederland een centraal oproepsysteem voor reanimaties: HartslagNu. Een van de betrokken partijen is de Hartstichting. Hoe denken zij over de beschikbaarheid en het gebruik van AED’s?
Communicatieadviseur Mariëlla Maandag: “Het lijkt misschien paradoxaal, maar wij kiezen niet de route naar de dichtstbijzijnde AED, omdat je niet weet of die op dat moment beschikbaar is. Wij adviseren de route via 112. Door 112 te bellen, stel je namelijk meerdere sporen tegelijkertijd in werking. Allereerst gaat er een ambulance rijden. Op de tweede plaats krijgen burgerhulpverleners die zijn aangesloten bij oproepsysteem HartslagNu en die in de buurt van het slachtoffer zijn een bericht op hun mobiele telefoon: zij krijgen de opdracht om te reanimeren óf eerst de dichtstbijzijnde AED te halen die is aangemeld bij het systeem en dan naar het slachtoffer te gaan.”
“De 112-centrale geeft alleen locaties door van AED’s die beschikbaar zijn. In het oproepsysteem staat vermeld op welke tijdstippen de AED toegankelijk is. Mocht de AED in een afgesloten kast zitten, dan krijgt de burgerhulpverlener in het oproepbericht ook de pincode om de kast te openen. In de praktijk zijn deze burgerhulpverleners gemiddeld 2,5 minuut sneller ter plaatse dan de ambulance.”
Veel AED’s zitten achter een deur of code. Wat vindt de Hartstichting hiervan? Mariëlla Maandag: “Wij zien ze ook liever buiten hangen. Maar dan ben je er nog niet, want je moet ook weten hoe ze werken. Natuurlijk, het apparaat praat tegen je, maar als je geen enkele ervaring hebt met reanimatie, verlies je toch veel kostbare tijd. Het beste is om een reanimatietraining te volgen. Daar leer je ook een AED te bedienen.”
Mevrouw Maandag zegt het gevoel van onmacht te begrijpen. “Stel je voor: er wordt iemand onwel, we weten dat er binnen een straal van een paar honderd meter misschien wel zes AED’s zijn, en we kunnen er niet bij… Het liefst zou ik zien dat een AED zonder code buiten hangt. Feitelijk gebeurt er maar zelden iets vervelends mee. Het aantal diefstallen is heel erg klein en vandalisme valt ook mee. Maar mensen zijn daar wel bang voor.”
Wat zou haar advies zijn voor de kerk uit ons voorbeeld? “Ik zou er zeker een aanschaffen. Denk eens na over een buurt-AED. Het is een behoorlijke uitgave, maar als je die als buurt samen draagt, valt het mee. Sommige gemeentes geven ook subsidie. Hang de AED buiten, meld hem aan bij HartslagNu en kies voor een kast zonder slot of pincode. In nood telt immers elke minuut. Eventueel kun je de AED voorzien van camerabewaking, dat schrikt af. En informeer eens naar een diefstalverzekering. Sommige AED-leveranciers bieden die aan.”