Over strobalen, loempia’s en Wet Bulb Globe Temperature

Veiligheid en hulpverlening tijdens het Dijkensportweekend in Maas en Waal

Het is genieten in het groene land van Maas en Waal onder een blauwe hemel tijdens het weekend van de Dijkensport. Een jaarlijks terugkerend sportevenement dat duizenden deelnemers en bezoekers trekt. De verschillende sportonderdelen voor jong en oud maken het evenement zo aantrekkelijk: van fruitwandelen en -fietsen, skeeleren en steppen, hardlopen, colorrun, dikke bandenrace tot en met wielrennen, van recreatie tot wedstrijd. Dit jaar is het de 17e keer dat het evenement plaatsvindt.

Gestroomlijnde organisatie
Achter dit evenement gaat een gestroomlijnde organisatie schuil met een bestuur, commissieraad en voor elk onderdeel een aparte commissie: voor elke sport, maar ook voor Communicatie, Genieten, Start-Finish, Parcours en Verzorging en Veiligheid en Hulpverlening. Deze laatste commissie is belast met alles wat te maken heeft met Hulpverlening (EHBO/Rode Kruis) en Veiligheid (politie, verkeersregelaars, afzettingen).

Gerard Kosters is de voorzitter hiervan, houdt het Draaiboek Hulpverlening actueel en hij onderhoudt ook het contact met alle betrokken EHBO-verenigingen en Rode Kruis Afdelingen. In het weekend van de Dijkensport is Gerard plaatsvervangend Coördinator Hulpverlening en hij bevindt zich dan vooral in de Commandowagen.

De commissie Veiligheid en Hulpverlening bestaat verder uit een andere EHBO’er, twee politieagenten en iemand die het parcours op z’n duimpje kent en die weet waar de EHBO-posten moeten staan.

Geoliede machine
Gerard Kosters vertelt: “In 1999 is ooit met de Dijkensport gestart. Alle actieve EHBO-verenigingen zijn toen benaderd met de vraag: ‘Willen jullie helpen?’ Dat verliep allemaal vrij aardig. Maar na drie jaar kwamen we tot de conclusie dat we meer zaken met elkaar moesten afstemmen. Bijvoorbeeld rees de vraag welke EHBO-vereniging in actie moest komen als er iemand onwel zou worden onder de Prins Willem-Alexanderbrug, die van Beneden-Leeuwen of juist die van Wamel?
Om niet het risico te lopen dat iemand geen hulp krijgt, heb ik toen samen met iemand het initiatief genomen om de verschillende EHBO-verenigingen uit de regio te laten samenwerken, onder de naam Samenwerkende Eerste Hulporganisaties Maas en Waal (SEHMW), met daarin van elke vereniging een afgevaardigde. Inmiddels is dat in combinatie met een uitgebreid Draaiboek Hulpverlening een geoliede machine geworden. We komen drie keer per jaar voorafgaand aan de Dijkensport bij elkaar en na het evenement evalueren we. De feedback bespreken we en daarvan worden actiepunten van gemaakt voor het komende jaar.”

Strobalen en extra hulpposten
“Een voorbeeld van zo’n actiepunt kwam jaren geleden naar voren tijdens de skeelerwedstrijd. Daarbij wordt soms flink doorgejakkerd. Het gevaar van de dijkensport schuilt vooral in de scherpe bochten direct na een ‘dijk-af-moment’. In Wamel heb je bijvoorbeeld zo’n ‘dijk-af-moment’ met direct een scherpe bocht en in die bocht een muur en lantaarnpaal. De EHBO-vereniging van Wamel kwam toen met de feedback om op dat punt strobalen te leggen. Hiervan maakte de commissie Veiligheid en Hulpverlening een actiepunt en gaf dit door aan de commissie Parcours en Voorzieningen. Die zorgde ervoor dat tijdens Dijkensport het jaar daarop op dit punt strobalen kwamen te liggen. Zo worden keer op keer tijdens de evaluatie de verbeterpunten en/of actiepunten aan elkaar doorgegeven en het jaar daarop uitgevoerd.”

“Een ander voorbeeld gaat over het inzetten van extra EHBO-posten bij gevaarlijke punten. In het verleden was er bij een bepaalde scherpe bocht een enorme valpartij waarbij iemand een gebroken schouderblad opliep. Vanaf die tijd hebben we ervoor gezorgd dat op het moment dat die wielrenners of skeelers langs die bocht komen er extra EHBO’ers staan. We kunnen niet voorkomen dat iemand valt, maar als er iemand valt, is er direct hulp.”

Ambulance start klaar
“We zijn nog verder opgeschaald. We hebben de beschikking over een ambulance bij de post Start en Finish. Deze wordt onder andere vaak ingezet tijdens heel warm weer. Er is dan meer risico op warmteletsels. Een slachtoffer dat onwel is geworden en niet snel genoeg meer bijkomt, kan dan in de ambulance terecht. Omdat die gekoeld is, kan het slachtoffer eerder op temperatuur komen en er kan met een infuus vocht worden toegediend. Dat gaat sneller dan dat je iemand steeds wat laat drinken.”

Medisch paspoort
“Om sneller en adequater te kunnen handelen als hulpverlener, laten we de wedstrijddeelnemers een medisch paspoort invullen die hij of zij dan tijdens de wedstrijd bij zich draagt. Dan weet je als iemand onwel is geraakt en niet aanspreekbaar is of hij of zij bijvoorbeeld diabeet is.

Met het weer in de weer
“In de week voor het evenement houden we de weersverwachtingen goed in de gaten. Bij extreme weersomstandigheden, zoals storm, slecht weer, hitte, onweer, hebben we in het draaiboek per sportonderdeel de risico’s omschreven en wat we dan extra gaan doen, en hoe we moeten handelen bij bepaalde letsels. Je kunt denken aan koude letsels, zoals onderkoeling tijdens het fruitwandelen bij slecht weer. Bij temperaturen boven de 30 graden bestaat het risico op warmteletsels, bijvoorbeeld tijdens de marathon.
Met hoge temperaturen houden we ook de luchtvochtigheid en de wind die er wel of niet staat in de gaten, gebaseerd op het principe van de Wet Bulb Globe Temperature, ontwikkeld door de medische dienst van de Amerikaanse mariniers. Een hoge temperatuur met veel wind is een heel andere beleving dan dat je met windstil met hoge temperaturen en hoge luchtvochtigheid gaat sporten. Veel mensen kunnen dan moeilijker hun warmte kwijt en ze lopen dan meer risico op warmteletsel. Wij adviseren dan als commissie: zet extra waterposten neer, bijvoorbeeld om de 2,5 km in plaats van om de 5 km, zodat de deelnemers meer water kunnen drinken en zich met een spons kunnen verkoelen.

Bij de start en bij diverse rustpunten geven met behulp van posters per weertype adviezen aan de deelnemers. Als commissie Veiligheid en Hulpverlening kunnen we bij extreme weersomstandigheden het bestuur adviseren om het evenement te annuleren. Dan is het aan het bestuur om dit te beslissen.”

Mogelijke extremen
“Dit jaar gaan we alle mogelijke extremen in een calamiteitenplan en een verkeersplan toevoegen aan het draaiboek. Bijvoorbeeld hoe we alle deelnemers tijdens onweer van de dijk laten afkomen en waar iedereen zich dan moet verzamelen. En hoe ze dan weer worden vervoerd naar een veilige haven. Of iets anders, wat doen we bijvoorbeeld als de loempiaverkoper op het dorpsplein zijn gasfles niet goed heeft aangesloten en er een ontploffing volgt? Dit soort dingen die we kunnen bedenken, brengen we tot in detail in kaart, behalve de risico’s, mogelijke letsels, ook de uitvalswegen, vluchtroutes en verzamelpunten.

De risico’s indammen
“Als je een sportevenement wilt organiseren, dan moet je proberen mogelijk de risico’s in te dammen. Vandaar dat we in het Draaiboek Hulpverlening alle mogelijke risico’s van elk sportonderdeel in elke weersomstandigheid hebben beschreven en hoe daarop te handelen. Zo probeer je risico’s minimaliseren. En mocht er dan toch iets gebeuren, dan zijn we goed voorbereid.”

“En dan nog zit een ongeluk in een klein hoekje: op het parcours van wielerwedstrijd heeft één kruispunt net voor de finish een zogenoemde punaise, een verhoging op de weg. Als je daar hard overheen rijdt, word je gelanceerd. Dat gaat vaak goed, maar niet als er 30 meter verderop een vrachtwagentje net scheef geparkeerd staat. Eén van de renners klapte vol op de achterkant en daarop klapten weer andere renners. Het resultaat was in een keer veel gewonden, korte tijd paniek, maar dan ga je doen wat je als EHBO’er hebt geleerd, triage toepassen en de persoon met de meest ernstige verwondingen als eerste helpen. Het is bijzonder om te zien dat wat je in de theorie hebt geleerd, in de praktijk echt terugkomt.”