Wordt weerbaar door een training

Hoe ga je om met verbaal en lichamelijk geweld?

Respect voor hulpverleners is tegenwoordig ver te zoeken. Verbaal geweld, in de weg staan, duwen, slaan en schoppen zijn aan de orde van de dag. Ook EHBO’ers belanden soms in bedreigende situaties. Een training kan helpen om de weerbaarheid te vergroten.

Het is al heel wat jaren geleden maar Marthee van ’t Erve uit Twello – nu 67 jaar oud en sinds zijn twintigste al EHBO’er – weet het nog als de dag van gisteren. Bij een poging om eerste hulp te verlenen, werd hij aangevallen.
“Een automobilist vóór mij reed bovenop een voorligger en bleef met het hoofd op het stuur liggen.
Toen ik voorzichtig het portier los maakte, kwam de man plotseling tot leven en mepte mijn bril kapot. Hij bleek stomdronken, de lege jeneverflessen slingerden in zijn auto.”
“Ondanks een diepe snee in zijn knie kwam hij vloekend en tierend achter me aan. Zwabberend op zijn benen want steeds moest hij zijn knieschijf op zijn plek duwen. Wel 15 rondjes hebben we om zijn auto gelopen tot de politie arriveerde. Bij het in de boeien slaan, waren vijf agenten en twee omstanders betrokken. Later heeft hij zijn excuus aangeboden en de reparatiekosten van mijn bril vergoed. Bij de rechtszaak bleek dat hij 2.2 promille alcohol in zijn bloed had. Het was een nare ervaring waaraan ik nog wel eens terugdenk als ik weer berichten lees over agressie tegen hulpverleners. Zelf ben ik blij dat ik er geen trauma aan heb overgehouden. Maar dat zal niet voor iedereen gelden.”

Presentatie
Hoe ga je als eerste hulp-verlener om met verbaal of lichamelijk geweld? Als oud-politieman is Michael van Mourik trainer/adviseur bij advies- en trainingsbureau Reframe, dat helpt om situaties te hanteren waarbij spanning, emotie, werkdruk of agressie een rol spelen. De presentatie die hij tijdens Trefpunt gaf, was ‘uit het leven gegrepen’ en werd druk bezocht.

“Je kunt een ander maar beperkt beïnvloeden in dergelijke situaties. Je hebt de meeste invloed op je eigen gedrag”, zegt Van Mourik. “Daarom kijken we naar aspecten als: waar ligt voor mij de grens, wat is acceptabel en wat is grensoverschrijdend gedrag? Wat doet agressie met mij? Hoe reageer ik daarop? Iedereen kijkt door zijn eigen bril met zijn eigen referentiekader naar spannende situaties. Door middel van rollenspel, door de inzet van acteurs maar ook met video-opnames laten we deelnemers naar zichzelf kijken. Vooral door camera-beelden leer je te letten op je eigen houding, de spierspanning in je lijf en je ademhaling.”

Rust
Het komt voor dat slachtoffers of omstanders vanuit het niets agressief worden waardoor hulpverleners de klappen niet zien aankomen. Vaker zijn er situaties waarin de spanning langzaam toeneemt en tijdig ingrijpen mogelijk is. “Je kunt leren om te focussen op wat je wilt bereiken, namelijk: rust. Als je met meerdere EHBO’ers bent: houd zicht op elkaar en let op elkaars veiligheid. Geef ruimte voor de emoties van slachtoffer en omstanders en toon betrokkenheid. Probeer tegelijkertijd naar een oplossing te gaan en wees daarin consequent.” Er zijn mogelijkheden om de dreiging die in de lucht hangt, de baas te blijven, weet Van Mourik.
Hij doelt op een methode die met succes wordt gebruikt in het gevangeniswezen en bij de politie. En die ook in de EHBO-wereld toepasbaar is.

Aanpak in stappen
“Het is een aanpak in stappen. Eén: vraag druktemakers om te stoppen met hun verbale agressie. En vraag om ruimte rond een slachtoffer. Twee: wordt daar geen gehoor aan gegeven, verduidelijk waarom je die ruimte nodig hebt, namelijk om het slachtoffer goed te kunnen helpen. Uit onderzoek blijkt dat dan al negentig procent van de mensen wil luisteren en stopt met negatief gedrag. Drie: je geeft de consequenties aan als mensen niet naar je luisteren. Je vertelt dat je niet voor het slachtoffer kunt zorgen en dat zij daar dan verantwoordelijk voor kunnen worden gehouden. Geef mensen ook een actieve rol, zoals het helpen met het op afstand houden van andere omstanders of bij het opvangen van politie en ambulance. Op die manier voelen mensen zich betrokken en maak je hen mede verantwoordelijk. Vier: mocht er nog steeds agressie zijn, roep de beveiliging of de politie erbij.”

Eigen veiligheid
“Deze aanpak is één van de manieren die kan werken. Het voordeel hierbij is de structuur waardoor collega-hulpverleners zien en begrijpen in welke fase van een gesprek je je bevindt. Als iedereen het op deze manier doet, weten ook collega- hulpverleners waarmee je bezig bent. Zo kun je elkaar steunen en effectief verdergaan met het verlenen van hulp.” Let altijd goed op je eigen veiligheid, zo adviseert Van Mourik. “Het zou heel vervelend zijn als jij gewond raakt terwijl je bezig bent met een gewonde. Dat kan nooit de bedoeling zijn.”